Van de winnares van het Eurovisiesongfestival in
1965 het Franse zangeresje France Gall blijft mij haar hit uit 1964 "Sacré
Charlemagne" nog steeds in de oren hangen. In het Nederlands klonk het zo
:
Wie
uit vaderlandse plicht
Heeft de scholen
opgericht
Dat was Kareltje
de Grote
Kareltje de
Grote.
Karel leefde zo'n 1200 jaar geleden van 747 tot 814 en was koning der Franken. Hij vond het belangrijk dat kinderen en dan vooral jongens naar school gingen en daarom liet hij scholen bouwen.
Een brede ontwikkeling en doorgedreven onderwijs was lang een voorrecht van een beperkte groep "uitverkorenen" wat lange tijd bleef doorwegen en tot in onze tijd nog voelbaar was bij bepaalde elitaire groepen ! In oude tijden werd het onderwijs ook te Sint-Laureins gegeven door de kosters en parochiegeestelijken bijgestaan door sommige van de betere vrome jonge dochters van de parochie. Van schoolplicht was er toen helemaal geen sprake !
Onder het oud regiem voerden de Fransen hier onder andere de vrijheid van onderwijs in. De geestelijkheid alleen zou niet langer dit gebied beheersen, met als gevolg dat overal privé-schooltjes ten huize ontstonden op privaat initiatief. Zo woonde op Celie een meester Gailliaert gehuwd met Strymes die een "school" openhielden voor de kinderen uit het omliggende. De archieven vermelden "meester en meesteres" zijn zeer oud geworden.
Tijdens de periode van de Verenigde Nederlanden werd vooral nadruk gelegd op volksonderwijs en in 1842 werden tenslotte de gemeentelijke scholen opgericht. Onder dit Hollands bestuur waren er in Sint-Laureins twee gemengde scholen die na de onafhankelijkheid in 1830 behouden werden, met als onderwijzers Jan-Baptist Van Damme en Petrus Van Damme. In 1840 werd er een zondagsschool voor jonge dochters opgericht, bestuurd door de pastoor.
Midden 1800 zijn lagere scholen doorgaans toegankelijk voor alle lagen van de bevolking maar niet alle scholen zijn gratis, wat een hinderpaal betekent voor arbeiderskinderen en kinderen van landbouwers. In 1859 traden de dienstdoende onderwijzers af en er werd een gediplomeerde onderwijzer benoemd door de gemeenteraad voor de gemeenteschool, een jongensschool die beide vroegere gemengde scholen verving. De meisjes werden door zusters vanaf 1860 opgevangen in een vrije meisjesleerschool. In 1865 werd de eerste gediplomeerde hulponderwijzer aan de gemeenteschool aangenomen en in 1867 kwam een avondschool voor volwassenen tot stand. Als schoolgebouw werd van in 1848 een zaal op het kerkhof, de ondertussen afgebroken congregatiezaal of patronagezaal, gebruikt, die wij later gekend hebben als opslagplaats voor kerkmeubilair. In 1860 was een nieuwe school gebouwd. Daarnaast bestond ook een meisjeskostschool bestuurd door de zusters en een jongenszondagschool en een meisjeszondagschool bestuurd door de geestelijken.
In 1883 komt een eerste wetsvoorstel voor het invoeren van een algemene leerplicht. In 1895 werd het onderwijs voor alle scholen kosteloos. In 1914 keurt de regering de wet op de leerplicht goed. Tachtig jaar van getouwtrek gaat aan de wet vooraf. Dé vraag was steeds : wie moet het onderwijs organiseren de kerk of de staat ? En als illustere climax vechten de "vredelievende" katholieken en de "vrijheidsminnende" liberalen jarenlang een verbeten schoolstrijd uit !
De oorlogsomstandigheden maken het moeilijk de wet na te leven en tot lang daarna is er een groot spijbelprobleem. Kinderen van landbouwers en van kleine zelfstandigen blijven ondanks de leerplicht vaak thuis om te helpen in het bedrijf. Om dezelfde reden was vóór de leerplicht in zowel de meisjes- als de jongensschool het aantal aanwezigen 's zomers maar bijna de helft van het aantal die in de winter hun opwachting maakten!
In de jaren '30 laait het debat over de verlenging van de leerplicht in alle hevigheid op, wat een antwoord zou bieden op de schrijnende jeugdwerkloosheid als gevolg van de toen heersende crisis. In 1953 uiteindelijk trekt de Belgische regering de leerplicht een eerste maal op tot 15 jaar en in 1983 tot 18 jaar. Ten slotte wordt het onderwijslandschap terdege herschikt maar daar er nooit iets nieuws is onder de zon, alhoewel we heel vaak prat beweren te gaan op het tegendeel, zijn we terug bij de gemengde scholen van weleer !
Onderwijzerscorps van de gemeentelijke jongensschool voor de tweede wereldoorlog
Geen opmerkingen:
Een reactie posten